Πολιτική μνήμη

Η ιστορική μνήμη πολιτικών γεγονότων δεν είναι ιστορική· είναι πολιτική. Τόσο, λοιπόν, η δήλωση του Υπουργού Παιδείας για την ιστορία των Ποντίων όσο και οι συναφείς αντιδράσεις είναι πολιτικές. Πολιτική ήταν, επίσης, η «τοποθέτηση» της Μ. Ρεπούση για τον «συνωστισμό» των Ελλήνων στο λιμάνι της Σμύρνης, πριν τους σφάξουν οι Τούρκοι. Κακώς, από την άποψη αυτή, αναφερόμαστε σε πολιτικά γεγονότα ως ιστορικά. Η πολιτική δεν έχει ιστορία. Το πολιτικό παρελθόν γίνεται παρόν όταν αναφερόμαστε σ’ αυτό, για να το μνημονεύσουμε απλώς ή, ακόμα σοβαρότερα, για να το ερμηνεύσουμε.

Η ερμηνεία, λοιπόν, του Ν. Φίλη, των σφαγών των Ποντίων και του εκτοπισμού τους από τα πάτρια εδάφη τους, είναι πολιτική. Το ερώτημα που πρέπει να αρχίσει να απασχολεί την αριστερά που θέλει να είναι διανοούμενη, είναι το πρίσμα της θεώρησης των πολιτικών γεγονότων της ελληνικής, τουλάχιστον, ιστορίας. Επειδή θα αργήσουμε να δούμε το τέλος της ιστορίας όπως το οραματιζόταν ο Μαρξ, της τελικής επικράτησης του παγκόσμιου προλεταριάτου, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί μέχρι να φθάσουμε εκεί, αν φθάσουμε…

Μεγάλο μέρος της προσοχής της αριστερής θεωρίας στην Ελλάδα, δηλαδή, πρέπει να δοθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα, που θέλει τα κράτη – έθνη να επιστρέφουν, και μαζί τους η σκλήρυνση των ακροδεξιών ιδεολογιών που τα προπαγανδίζουν. Δεν επιστρέφει το κράτος – έθνος, όμως, χωρίς λόγο. Η δεινή οικονομική κατάσταση των περισσότερων κρατών στην Ευρώπη, που θα επιδεινωθεί κι άλλο, ο ειρηνικός αποικισμός τους από πρόσφυγες, που θα ενταθεί, η μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών καχυποψία, που ευνοεί η γερμανική απολυταρχία, είναι σοβαροί λόγοι για να επιστρέφει το κάθε κράτος στον εαυτό του, και να αναζητήσει τον συνεκτικό του ιστό στο έθνος.

Τα έθνη δεν πρέπει να φέρουν δεξιό πρόσημο. Η δεξιά αναφορά στο έθνος κάνει όσους την ενστερνίζονται συντηρητικά επηρμένους εθνικά, δηλαδή ξενοφοβικούς και με επιθετικές ή υποτιμητικές διαθέσεις για τα άλλα έθνη, κυρίως τα γειτονικά και ανταγωνιστικά. Η εθνική συνείδηση, σήμερα στην Ελλάδα, μπορεί να πάρει αριστερό πρόσημο. Ο μαρξιστικός διεθνισμός αποδείχθηκε πως στηριζόταν στο κεφάλι του, και γι’ αυτό κατέπεσε. Έπρεπε πρώτα να στηριχθεί στα πόδια μιας εθνικής αριστερής ομοψυχίας, και μετά να συσταθούν διεθνικά αριστερά – προλεταριακά συμβούλια.

Πώς, όμως, θα πάρει η αριστερή αναφορά στον εαυτό μας εθνική διάσταση, όταν υπό το πρίσμα ενός ψευδο-ιστορικού αριστεριστικού αντικειμενισμού, υποβαθμίζεται η αναφορά, εν προκειμένω, στη γενοκτονία των Ποντίων; Όσο κι αν ο Α. Παπανδρέου, το 1994, πολιτικές σκοπιμότητες εξυπηρέτησε όταν προώθησε το σχετικό αίτημα των Ποντίων, δεν παύει η εθνοκάθαρση που επιτέλεσαν οι Νεότουρκοι από το 1914 μέχρι το 1923, να στέρησε από τον ελληνισμό του Πόντου τις πατρογονικές τους εστίες, τον ζωτικό τους χώρο, και την ιστορική τους συνέχεια, αφού πάνω από 300.000 Έλληνες του Πόντου έχασαν τότε τη ζωή τους: παιδιά, γυναίκες, άνδρες, που δεν μπόρεσαν να ανανεώσουν τη γενιά του ο καθένας και η καθεμιά.

Γι’ αυτό δεν έκαναν αυτό που έκαναν οι Τούρκοι τότε; Ήταν μια επιχείρηση ωμής πολιτικο-στρατιωτικής «διευθέτησης» της χωροταξικής αυτοτέλειας του αναδυόμενου τουρκικού έθνους – κράτους. Το ίδιο έγινε και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Όποιος ιστορικός ή με δημόσιο λόγο διανοούμενος δίνει έμφαση στο ιστορικό δικαίωμα των Τούρκων να κάνουν ό,τι νομίζουν για το έθνος τους, πρέπει να αναγνωρίζει το αντίστοιχο ιστορικό και πολιτικό δικαίωμα στους εκτοπισμένους και θυσιασμένους στο βωμό του τουρκικού εθνικισμού. Δεν γίνεται να αναγνωρίζεις μονομερώς, στους άλλους, το δικαίωμα στον εθνικό αυτοπροσδιορισμό, και να το αρνείσαι στους δικούς σου…

    Ό,τι χρειάζεται, επομένως, για τον εθνικό μας αυτοπροσδιορισμό, που εκκρεμεί δεκαετίες τώρα, πρέπει να το κάνουμε. Πολιτικά διαβάζοντας την ιστορία, δεν θα προδώσει ο αριστερός την ιδεολογική του αφετηρία αν ενισχύσει καταφατικά την εθνική του ταυτότητα, αναγνωρίζοντας τα αποτελέσματα εθνικιστικών πολιτικών που δίχασαν τους λαούς, όντως. Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων δεν υποτιμά το επιστημονικό κύρος ακόμα και εκείνων που, θεωρητικά, την ονομάζουν εθνοκάθαρση. Γιατί, είπαμε, η πολιτική ιστορία δεν έχει χρόνο. Είναι διαρκώς παρούσα. Κι αν κάνουμε το λάθος εμείς, ως Έλληνες, αριστεροί ή αδιάφοροι, να το ξεχνάμε, τότε θα έλθει το πολιτικό μας μέλλον να μας το θυμίσει, όταν θα κάνουμε τα ίδια λάθη που μας οδήγησαν στις τραγικές συνέπειες που ήδη βιώνουμε, είτε είμαστε Πόντιοι, Μικρασιάτες και Κύπριοι είτε όχι.

Όταν οι αριστεροί αναγνωρίζουν και δίνουν έμφαση στις τραγικές συνέπειες του εθνικισμού, και δεν εμμένουν, μόνο, στην καταγγελία του, τότε οι ακροδεξιοί χάνουν το αντικείμενο της προπαγάνδας τους. Έτσι περιορίζεται η εθνικιστική ιδεοληψία, και μαζί της οι κίνδυνοι να μας οδηγήσει, χωρίς να το καταλάβουμε, στα ίδια λάθη εθνικής στρατηγικής και στα ίδια ολέθρια αποτελέσματα.

Το έθνος, που γίνεται μαχαίρι στα χέρια της δεξιάς, πρέπει να γίνει λουλούδι στα χέρια της αριστεράς. Κι ίσως ο εθνικός μας κήπος, τότε, ο περιορισμένος στην Ελλάδα, και με τα μνήματα των εθνικών μας νεκρών μέσα του, γίνει ο παράδεισος που οραματιζόμαστε κάποτε να ζήσουμε, ή τουλάχιστον τα παιδιά μας. Σ’ αυτόν τον κήπο γύρισαν για να ζήσουν και οι Πόντιοι ή οι Μικρασιάτες, που δεν ελπίζουν η ιστορία, δηλαδή η πολιτική, να τους δώσει πίσω τον δικό τους, τον ποτισμένο με το αίμα των προγόνων τους…