Περί λειψάνων…

Πρόσφατα προτάχθηκε επικαιρικό αίτημα να επανεξεταστεί το θρησκεύεσθαι στη δημόσια εκπαίδευση της Κύπρου. Δημόσιο αίτημα αυτό, της Επιτρόπου Διοικήσεως μάλιστα, μετά από καταγγελία που δέχθηκε από Κύπριους ανθρωπιστές για το προσκύνημα μικρών παιδιών σε λείψανα, με πρωτοβουλία Διεύνθυνσης Νηπιαγωγείου. Ο δημόσιος διάλογος κράτησε, όπως όλοι, δύο εβδομάδες περίπου. Το ενδιαφέρον των Θεσμών ανύπαρκτο. Λίγες δηλώσεις, πολιτικές ή θρησκολατρικές, και αυτές λειψές, άσφαιρες, ασήμαντες…

Είναι δύο τα θέματα. Η θρησκευτική κατήχηση καθεαυτήν και τα λείψανα καθεαυτά. Συμπλέκονται τα θέματα μεταξύ τους. Η θρησκευτική κατήχηση στο σχολείο εξηγείται. Ελληνικό σχολείο είναι το δημόσιο κυπριακό σχολείο στην ελεύθερη Κύπρο, η ελληνικότητα συνδέεται με τον Χριστιανισμό, άρα ο Χριστιανισμός ως θρησκεία διδάσκεται παντοιοτρόπως στο σχολείο όπως διδάσκεται η ελληνική γλώσσα. Αυτό είναι το σκεπτικό για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών αλλά και για όλες τις δραστηριότητες που είτε προσανατολίζουν τα παιδιά στην Εκκλησία είτε ενισχύουν είτε προκαλούν τον εθισμό τους στο χριστιανικώς θρησκεύεσθαι.

Το αν θα πρέπει να είναι έτσι τα πράγματα, είναι ένας σοβαρός προβληματισμός που εγκαινιάστηκε στην Ελλάδα πρόσφατα σε θεσμικό επίπεδο, θα εμπλουτιστεί και θα παρθούν πολιτικές αποφάσεις για το αν πρέπει η ελληνικότητα να συνδέεται με τον Χριστιανισμό μέσω της θρησκευτικής κατήχησης, στο πλαίσιο του μαθήματος των Θρησκευτικών, στο σχολείο. Στην Κύπρο, προβλέπω, δεν θα γίνει η συζήτηση αυτή με θεσμική πρωτοβουλία σύντομα. Οι λόγοι είναι αρκετοί, και υπόσχομαι επ’ αυτού να επανέλθω.

Αυτό που εγώ έχω να εισφέρω ως σκέψη, είναι το εξής. Αν υποθέσουμε ότι τα λείψανα που εκτίθενται σε λαϊκό προσκύνημα στις εκκλησίες είναι όντως των προσώπων τα οποία μνημονεύονται μέσω των λειψάνων, διερωτώμαι: οι ενάρετοι και οι ενάρετες της Ορθοδοξίας, οι δυνάμει άγιοι και αγίες, μπορούσαν να φανταστούν ότι τα οστά τους θα εκτίθενται σε κοινή θέα, μετά από σχετική επεξεργασία, φυσικά, και τεχνηέντως επενδεδυμένα; Αν ρωτιούνταν αν θα το ήθελαν, θα το επέτρεπαν; Δεν νομίζω.

Αν λάβω υπόψη μου, επίσης, τις προδιαγραφές της αγιότητας στην ορθόδοξη Εκκλησία, τότε μάλλον η παράδοση της διαφήμισης των λειψάνων εκφεύγει της ορθόδοξης νομιμότητας. Στον Χριστιανισμό το σώμα, ζωντανό ή νεκρό, είναι ιερό. Το ίδιο και σε άλλες θρησκείες φυσικά. Αυτό, φαντάζομαι, ισχύει στο πολλαπλάσιο για τους Χριστιανούς αγίους. Οφείλουν, λοιπόν, οι θεσμοθετημένοι θρησκευτικοί προϊστάμενοι να προστατεύουν και να τιμούν τα λείψανα κάθε ανθρώπου και, οπωσδήποτε, των αγίων. Αν περιέφεραν οποιαδήποτε άλλα λείψανα, αυτοί ή οποιοσδήποτε άλλος, δεν θα θεωρείτο περιύβριση νεκρού τουλάχιστον; Ποια η διαφορά του νεκρού αγίου;

Και κάτι άλλο. Όσο κι αν το σώμα είναι όχημα για τη θνητή αρετή οποιουδήποτε, αγίου ή μη, είναι το σώμα του μόνο, και όχι αυτό που κάνει τον άνθρωπο να διαπρέπει ηθικά. Αλλά, ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι το ζωντανό σώμα συμμετέχει στην παραγωγή αρετής, τα οστά ως λείψανα τι εκπροσωπούν; Το πρώην ζωντανό σώμα του Αγίου ή της Αγίας ή το πνεύμα του; Ούτε το ένα, θεωρώ, ούτε το άλλο. Είναι ό,τι απομένει από τον κάθε άνθρωπο, άγιο ή μη, και δεν ξεχωρίζουν τα λείψανα μεταξύ τους.

Οι εκκλησιαστικοί ταγοί δύσκολα θα σκεφτούν έτσι. Το ίδιο και πολλοί περιδεείς Χριστιανοί. Επειδή, όμως, σκεπτόμενοι Χριστιανοί και άλλοι, που στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο, δεν θεωρούν ότι πρέπει να εκπαιδεύονται για να μη σκέφτονται, και να προσκυνούν λείψανα ή ό,τι άλλο, οι πολιτικά επαγγελλόμενοι τη μέριμνα για την Παιδεία οφείλουν να σκέφτονται περισσότερο και να προσκυνούν λιγότερο…